GUEST POST: Il-proċess ta’ traduzzjoni mill-Ġermaniż għall-Malti ta’ Ma Kuraġġ u Wliedha minn Loranne Vella

Kien mument sorprendenti għalija meta sentejn ilu rċivejt it-telefonata minn Teatru Malta fejn staqsewni nixtieqx nittraduċi d-dramm Mutter Courage und ihre Kinder għall-Malti, speċifikament għax dan id-dramm kien qiegħed miftuħ quddiemi dak il-ħin. Kont qed naqrah biex nuża elementi mill-karattru ta’ Courage, u aspetti tat-teatru epiku ta’ Brecht, għal tnejn mill-karattri ewlenin ta’ Marta Marta (Ede Books, 2022), l-aħħar rumanz tiegħi. Barra minn hekk, jien li niddeskrivi lili nnifsi kemm bħala kittieba, kemm bħala attur, kif ukoll bħala traduttur, ma kontx ċerta liema parti minni l-aktar li kienet qed tgħid “iva” jien u naċċetta li nittraduċi dan id-dramm.

Dil-mistoqsija bdiet tiċċara iktar f’moħħi malli bdejt ix-xogħol ta’ traduzzjoni. Fl-ewwel fażi tax-xogħol kien, żgur mhux forsi, it-traduttur fija li ħa r-riedni f’idejh: jien u naqra d-dramm bil-Ġermaniż, dramm li iktar kont familjari miegħu fil-lingwa Ingliża, speċifikament it-traduzzjoni ta’ Eric Bentley (Methuen, 1962), ippruvajt innessi lili nnifsi kull ma diġà kont naf dwaru u dħalt għalih daqslikieku qed naqrah għall-ewwel darba, filwaqt li f’moħħi mill-ewwel bdejt infittex il-kliem u l-espressjonijiet ekwivalenti fil-Malti. Fit-tieni fażi, wara li lestejt l-ewwel abbozz ta’ traduzzjoni, erġajt dort it-test kollu did-darba mil-lenti ta’ kittieba. Bħala dramm li se jiġi stampat u ppubblikat, ridtu jinqara bħala xogħol letterarju. U stajt anki nieqaf hawn. Iżda mill-bidu nett kelli dawn il-mistoqsijiet f’moħħi: kif se nittraduċi dramm li, minkejja li l-preżent tal-persunaġġi huwa s-seklu sbatax u li r-realtà tagħhom hija l-gwerra li damet għaddejja fl-Ewropa tletin sena, fil-fatt se jittella’ Malta fis-sena 2022? Jiġifieri, kif se nagħmlu jinstema’ validu għall-udjenza tal-lum mingħajr ma nħassar il-passat li qed iseħħ fih? U aktar minn hekk, kif se nittraduċi għall-Malti dramm li ġie miktub għal tip tant partikolari ta’ teatru – it-teatru epiku u dijalettiku ta’ Brecht, teatru maħluq biex jindirizza l-qagħda politika fi żmien it-Tieni Gwerra Dinjija, teatru li jesiġi mill-ispettaturi mhux l-identifikazzjoni u l-empatija mal-persunaġġi tad-dramm iżda fehim razzjonali tal-azzjoni teatrali li qed isseħħ fuq il-palk u diskussjoni profonda dwarha? 

Għaldaqstant, fl-aħħar fażi ta’ reviżjoni tat-traduzzjoni żammejt f’rasi l-impenn politiku tat-teatru ta’ Brecht, ħallejt l-esperjenza teatrali tiegħi tmexxini, filwaqt li ppruvajt, kemm jista’ jkun, nibqa’ leali għat-test oriġinali u nenfasizza l-aspett letterarju tal-kitba nnifisha. Nista’ ngħid li qatt qabel ma kont ħassejt it-tliet oqsma tal-karriera tiegħi – bħala kittieba, attur u traduttur – jingħaqdu daqs kemm ħassejthom jien u nittraduċi Ma Kuraġġ u Wliedha.